Gazneli Kaynakları/ İzzetullah Zeki

1. Arapça Kaynaklar ve Araştırmalar

1.1. Târih-i Utbî veya Târih-î Yeminî

            Tarih-i Utbî ağır bir Arapçada yazıldığı için daha çok şerh ve tercüme edilmeye ihtiyaç duyulmuştur. Günümüze kadar sekiz kere farklı dillerde çevrilmiş ve tercüme edilmiştir. Tarih-i Utbî’yi şerh edenlerden Çelebi şuana kadar Tarih-i Utbî’nin şerh ve tercümelerini şöyle sıralamıştır:

1.      Mecdüddin Kirmânî

2.      Sedru’l Efadıl Kasın b. Hüseyin Harezmi (ö: 555 Hicri)

3.      Tacdüddin b. Mahfuz

4.      Hamidüddin Ebu Abdullah Mahmud b. Ömer Necati Nişaburi ki şerhinin adını Besatini’l-Ulema koymuş ve Şerh-i Necati olarak meşhur olmuştur.

5.      Curfadekânî

6.      Şeyh Ahmet Muin b. Ali b. Ömer Adedi Dımışkî (1173-1089 Hicri) bu şerh Menini Şerhi olarak meşhur olmuştur.

7.      Hac Mirza Ali Sukkatu’l- İslam (Ö: 1330 Hicri) kitabın tümü tercüme edilmemiştir.

8.      Renold, İngiliz şarkiyatçısı tarafından Curfadekani tercümesi üzerinden İngilizceye tercüme edilmiştir.

                        Sevinç verici bir durumdur ki Tarih-i Utbî’nin asıl nüshaları günümüze kadar korunmuştur. Sadece yedinci asırdan tarihi değeri olan dört nüsha dünyanın farklı kütüphanelerinde bulunmaktadır. Bunun dışında 9-10 ve 11. yüzyıldan kalan el yazma nüshaları da bulunmaktadır. Dünyanın farklı kütüphanelerinde muhafaza edilmekte olan nüshaları şunlardır:

1.      Türkiye Esad Efendi Kütüphanesinde Bulunan El Yazma Nüshası. Bu nüsha 2225 sayı olarak 197 yaprak olarak kaydedilmiştir. Bu eser Hicri 236 yılında Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman er-Razi tarafından şerh ve özetlenmiştir.

2.      Eserin ikinci nüshası ise Türkiye Şehit Ali Paşa Kütüphanesinde 1854 sayı ve 214 yaprak olarak kaydedilmiştir. Bu nüshayı Hicri 638  yılında Ebu İsmail Sekkeri adlı bir kişi tarafından yazılmıştır..

3.      Eseri diğer bir nüshası ise Türkiye Ayasofya Kütüphanesinde 3147 sayı ve 279 yaprak olarak muhafaza edilmektedir. Bu eser Hicri 696 yılında Kutluca Abdullah tarafından Erzincan ilinde özet hale getirilmiştir.

4.      Eserin diğer bir nüshası ise Britanya Kütüphanesinde 24,950 add ve 236 yaprak olarak kaydedilmiştir. Bu eser 664 yılında Said b. Osman el Buhari tarafından yazılmıştır.

5.      Eserin diğer bir nüshası İran Dihhuda Kütüphanesinde 541 sayı olarak kaydedilmiş ve Hicri 1265 yılında Mir Abdülmecit Hüseyni İsfahanî tarafından şerh edilmiştir.

6.      İran Üniversite Merkez Kütüphanesinde 131 sayı olarak bulunan bu eser Hicri 745 yılında İbnu’l Kadı tarafından şerh edilmiştir.

7.      Tebriz Terbiyet Devlet Kütüphanesinde bulunan bu eser 183 sayı olarak kaydedilmiş ve Hicri 1272 yılında Bedi b. Mustafa b. Abdülhamit Musavi İsfahanî tarafından hazırlanmıştır.

8.      Eserin matbu nüshası 1272 yılında Bahaüddevle Bahman Mirza b. Fetih Ali Kacar Şahi tarafından Tahran’da basılmıştır.

Eserin ikinci matbu hali ise 1334 yılında Ali Kavim tarafından Tahran’da basılmıştır.

Utbî, Târâh-i Yeminî olarak elimizde bulunan eserin yazmasının iki sebebi olduğunu söylemiştir. Bunlardan ilki kendi ifadesiyle ‘şefkat ve kerem sahibi olan’ Sultan Mahmud’un kalıcı ve ölümsüz olmasını sağlamaktır. İkinci olarak Utbi dünyaya o kahramanların kılıcın gücüyle dünya definlerini ele geçirdiğini, köleleri elinin altında tuttuğunu, onları hatta kendi mülküne ortak ettiğini,  kölelerin de ömürlerinin sonuna dek vefakâr olduklarını belirterek, bunların hikâyelerinin satırlara sığmayacağı, Sultan’ın ölümünden yaklaşık üç yüzyıl geçmesine rağmen hala adının şiirlerde geçtiğini göstermeye çalışmıştır.

Utbî, kitabının yazma sebeplerine yine şöyle devam eder: “Onun hayatı güzideyiydi. Ömrünü uzunca büyük işlere harcadı. Müslüman devletler kurdu. Kanun, ilim ve fenle uğraştı. İşte bu hizmetlerin zayi ve kayıp olmaması için kayıt alınmasını istedim.

Târâh-i Yemin, Samanilerin son dönemlerinden Gazneli Sultan Mahmud’un dönemine kadar olup biten olayları içermekle birlikte Gazneli Mahmud’un Hint seferleri bunlardan Behatiye, Mutlan, Behim Nigra, Narin, Tanışar ve sebep sonuçlarından bahsetmiştir. Bunu yaparken adeta Gazneli Sultan Mahmud’un adımlarını tek tek takip edercesine intikal ettirmiştir. Buna yanı sıra Samanilerin sülalesi, Sistan’ın emirleri, Halef b. Ahmet ve yerine geçenler, Ali Ziyar, Simcuriler, Haniyan, Ali Freyğun, Gûrlular, Garcistan Padişahları, Deylemiler, Harezmşahlar ve Afganlar hakkında açıklamalarda bulunmuştur.

Kitabin edebi yönü çok ağır basmakta olup neredeyse olayların tümü şiirlerle aktarılmaya çalışılmıştır. Beşinci asırda yazılan bu eser kendisinden sonraki birçok olaylara kaynaklık teşkil etmiş, altıncı asırda Farsça tercümesi yapılmıştır. Yazar önemin diğer yazarları gibi Gazneli Sultan Mahmud’u övmeye dalmış, onun Tanrı’nın tarafından teyit edildiği kanaatini taşımış, onun kerametleri olduğunu bile dile getirmiştir.

Bu eserden alınan bilgilere göre şu neticeye varırız ki Gazneli Sultan Mahmud’un önemini anlatan bu eser biyografik bir eserdir. Aynen Gazneli Mahmud dönemi anlatan Tarih-i Beyhaki ile karşılaştırdığımız zaman Beyhaki’nin Gazneli Mahmud’u övmesine rağmen gerçekleri söylemeden geçmediği de görünmektedir.

            Tarih-i Yemini’nin mütercimi Selçuklu dönemi âlimlerinden Ebu’ş Şeref Nasih b. Zafer b. Sâd Münşi Curfadekâni Azerbaycan Atabekleri döneminde yaşamıştır. Farsça ve Arapçayı iyi bilen Curfadekâni Hicri 603 yılında Azerbaycan Atabekleri Cemalettin Ay Aba Uluğ Bar Bek’in veziri Ebu’l- Kasim Ali b. El-Hüseyin’in teşviki ile Abdülcebbar Utbî’nin Tarih-i Yemini’sini Farsçaya çevirmiştir. Eserlerde onun hakkında pek bilgi olmamakla birlikte onun Arapça şiirleri olduğu, Tarih-i Yemini’nin mukaddeme ve hatimesinden anlaşılmaktadır. Ayrıca onun Revzatu’l Hüzün, Şûletü’l-Kabis, Tuhfetü’i- Âfâk fî Mehasin-i Ehli’l-Irak adlı şiir eserlerinin olduğu kaydedilmiştir. Curfadekâni’nin şiir ve edebiyat dışında ayrıca tefsir ile ilgilendiği, kendisinin Ehl-i Sünnet akidesine bağlı olduğu aktarılmıştır.^

           1.2.El-Kâmil fi’t-Târîh

Dünyanın yaratılışından itibaren 628/1231 yılına kadar ortaya çıkan olayları ele alan Türk İslam Tarihi açısından değerli bir eser olan El-Kâmil fi’t-Târîh’i İzzü’d-din Ebül’l Hasan Ali b. Muhammed b. Abdülkerim İbnü’l-Esîr (555-630/ 1160-1233) tarafından ele alınmıştır. Bilgi aktarma açısından değer arz eden ve özellikle Türk Tarihi hakkında sağlam bilgiler sunan el-Kâmil fi’t-Târîh ilk defa oryantalist Suidcar Luis tarafından bilimsel ve analitik olarak 1851-1877 yılları arasından tahkik edilmiş, 12 cilt halinde Londra’da basılmıştır. En son 2004 yılında Tahran’da Seyit Muhammed Hüseyin Ruhani tarafından İntişârât-i Asatir’da yayınlanmıştır. el-Kâmil fi’t-Târîh adlı eserin bizim çalışmamızın açışından önemi ise Gazneliler hakkında bilgi aktaran temel kaynaklardan olmasıdır. Bu bilgiler de el-Kâmil fi’t-Târîh’in 13. cildi ve 5471-5553 sayfalarında ayrıntılı olarak geçmektedir.

         1.3. Câmi’ü’t-Tevârîh

Ortaçağ Türk Tarihinin önemli tarihçilerinden sayılan, 718/1318 tarihinde vefat eden meşhur İlhanlı veziri Reşidü’din Fazlullah Hamedânî Türk ve Moğol tarihi ile ilgili önemli ve değerli eserler bırakmıştır. Bu eserlerin en meşhuru ve ansiklopedik bir özelliğe sahip olan Camiü’t-Tevârih’i 1306 tarihinde üç cilt ve 1310 tarihinde dört cilt şeklinde tamamlayarak Gazan Han’ın halefi Olacaytu Han’a ithaf etse de Olcaytu Han eseri kabul etmemiş, Gazan Han’a ithaf etmesini önererek kendisi için ayrı bir genel tarih yazmasını istemiştir. Bundan dolayı birinci cilde Târih-i Gazânî olarak adlandırılmıştır. Böylece birinci ciltte Türk-Moğol Tarihi, Olacaytu ailesi, Gazan Han’dan Cengiz Han’a kadar Moğol tarihinden bahsedilmiştir. Olcaytu Han’ın emriyle yazılan ikinci ciltte ise Olcaytu Han’ın doğumu sonrası dönem eklenmiştir. İkinci bölümde ise Hz. Âdem’den, İsrailoğullarıa ve Hz. Muhammed(s.a.v.)’den, Hülefa-i Raşîdin, Emeviler, Abbasiler, Gazneliler, Selçuklular Harezmşahlar, Salgurlular, İsmaîlilere, Oğuz Han’ın torunları, Türkler, Çinliler, Yahudiler, Ortaçağın Germen ve diğer Avrupalı kavimlere, Frank İmparatorluğu, Hindistanlılar ve Buzdime kadar bahsedilmiştir.

          1.4.Tabakâtü’n- Nâsirî

Genel bir tarihi eseri özelliğine sahip olan Tabakâtü’n-Nâsirî hicri 660 yılında vefat eden el-Kadı Minahacü’d-din Ebu Ömer Osman b. Siracü’d-din Ömer el-Cüzcânî tarafından yedinci asırda Farsça olarak iki cilt halinde yazılmıştır. Daha sonra 1984 yılında Abdülhey Habibi tarafından tahkik edilmiş ve Tahran’da Dünyayı Kitap yayınları tarafından neşredilmiştir. Toplamda 23 tabakadan oluşan Tabakâtü’n-Nâsirî’nin birinci cildi ise 21 tabakadan meydana gelmiştir. Bu ciltte Peygamberler tabakası, Raşit Halifeler tabakası, Emeviler tabakası, Abbasiler tabakası, doğu sultanları, Horasan, Gûr, Hint tabakası ve Moğol saldırısından bahsetmiştir.

            1.5. Mecma’ul Ensâb

Genel olarak dünyanın yaratılış tarihi ve peygamberler tarihinden itibaren Moğol tarihi ve Türk hükümdarları tarihine kadar bahseden ansiklopedik bir özelliğe sahip olan Mecma’ul Ensâb Muhammed b. Ali b. Muhammed Şebânkâraî tarafından hicri sekizinci asırda yazılmış ve 1984 yılında Emir Kebir Yayınları tarafından Tahran’da basılmıştır. Eserin 347-382 sayfalarında Gazneliler’den ayrıntılı olarak bahsedilmiştir.

            1.6. Tarihü’l-Ümem ve’l-Mulûk

Târih-î Taberi şeklinde meşhur olan Tarihü’l-Ümem ve’l-Mulûk adlı eser miladi 839 yılında Taberistan’da doğan ve miladi 923 yılında vefat eden İmam Ebi Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi tarafından kaleme alınmış, dünyanın yaratılışından miladi dokuzuncu yüzyıla kadar gerçekleşen tarihi olaylarından genişçe bahsedilmiştir.

            1.7. El-Âsârü’l-Bâkiye A’ni’l-Kurûni’l-Hâliye

Geçmiş Asırlardan Kalan Eserler anlamına gelen El-Âsârü’l-Bâkiye A’ni’l-Kurûni’l-Hâliye adlı eser 362-440/973-1048 yılları arasında yaşayan Ebu Reyhan Muhammed b. Ahmed el-Bîrûnî tarafından ele alınmış, daha sonra İlhanlı veziri Reşidüddin Fazlullah’ın dikkatini çekmiş, şerh etmiş, Camiu’t-Tevârih adlı eserinde bu eserinden yararlanmıştır. 13. asrın yarısında ise Asr-i Nasirî’nin meşhur veziri Ali Kulu Mirza İtizadü’s-Saltane (1234-1298) tarafından şerh edilmiştir. 1869 yılında Londra’da tercüme edilmiş, en son 2001 yılında Tahran’da Miras-i Mektup Yayınlarınlar tarafından neşredilmiştir.

            1.8. Rahatü’s-Sudûr ve Âyetü’s-Sürûr Der Târih-i Âl-i Selcûk

Selçuklular hakkında genel bir şekilde bilgi sunan bu eser hicri altıncı asırda yaşayan Muhammed b. Ali Râvendî tarafından yazılmıştır. Daha sonra Muhammed İkbal tarafından tahsil edilmiş, Mucteba Minevî tarafından bazı eklemeler yapılmış, 1954 yılında Tahran’da Emir Kebir Yayınları tarafından neşredilmiştir.

            1.9. Ahbârü’d-devletü’s-Selcûkiyye

Sadrüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Seyidü’i-İmam eş-Şehîd Ebi’l-Fevârîs b. Nâsir b. Ali el-Hüseynî tarafından yazılan Ahbârü’d-devletü’s-Selcûkiyye adlı eser 1933 yılında Lahor’da Pencap Üniversitesi Fars Dili Hocası Muhammed İkbal tarafından tashih edilmiş ve basılmıştır.

            1.10. Âsâr’ul- Vizerâ

Bu eser,  Timurluların devlet adamlarından Seyfüddin Hacı b. Nizam Ukayli tarafından Hoca Kıvamuddin Nizamülmülk’e ithaf etmek üzere yazılmıştır. 12 babdan oluşan eserin birinci bölümünde Reşit Halifeler öncesi vezirler, Emevi vezirleri, Abbasi vezirleri, Sâmânoğullarının vezirleri, Gaznelilerin vezirleri, Büveyhiler vezirleri, Selçuklularin vezirleri, Harezmşahlarin vezirleri, Cengiz Han ve onun torunlarının vezirleri, Âl-i Muzaffer vezirleri, Gûrluların vezirleri ve Timurluların vezirleri hakkında bilgi vermektedir. Eser 1958 yılında 393 sayfa olarak Tahran Üniversitesi tarafından yayınlanmıştır.

            1.11. Düstûru’l-Vezerâ

Başlangıçtan Timurlular dönemine kadar İslam vezirlerini anlatan bu eser Giyasüddin b. Hemamüddin Handmîr (880–942) tarafından yazılmış, Said Nefsi tarafından tashih edilmiş, 1976 yılında Tahran’da İkbal Yayınların tarafından yayınlanmıştır.

1.12. Seyru’l-Mulûk Ya Siyasetnâme

Bu eser meşhur Selçuklu veziri Hoca Nizamü’l-Mülk Ebu Hasan Tûsî tarafından ele alınmış, Selçuklular, Gazneliler hakkında genişçe bilgi verilmiştir. Eser Hiyu Berk Darak tarafından tashih edilmiş, Şah Rıza Pehlevi’nin emriyle 1962 yılında Tahran’da bir tercüme komisyonu oluşturulmuş ve basılmıştır.

   2. Farsça Kaynaklar

            2.1. Târih-i Gerdîzî (Zeynü’l-Ahbâr)

Genel tarih ve eski İran tarihi hakkında bilgiler veren, Gaznelilerden de bahseden, akıcı ve Samaniler şivesinde ele alının Târih-i Gerdîzî (Zeynü’l-Ahbâr) Hicri 443 yılında Ebu Said Abdülhey b. ed-Dahhâk b. Mahmud Gerdîzî tarafından yazılmıştır. Yazar Gerdîzî soyadını eskiden Gazne’nin bir bölgesi olan ve şimdi Afganistan’ın bir ili olan Gerdîz’den almıştır. Gazne o dönemde Gaznelilerin payitahtı konumunda olmuştur. Bu dönemde yazılan Târih-i Gerdîzî maalesef iki nüsha kalmıştır. Birincisi nüshası İngiltere Bodleian Kütüphanesinde (Ouseley 240) olarak arşivlenmiş, 1194/1782 yılında istinsah edilmiştir. İkincisi ise Camberige’de (Kings Kollege 213) olarak arşivlenmiş, hicri 1093 yılında istinsah edilmiştir. Birûnî’nin öğrencisi olan Gerdîzî yarım asır kadar Gazneliler döneminde ortaya çıkan olayları izlemiş, buna göre sade bir dille olayları aktarmaya çalışmıştır. Gaznelileri övmesi, Safarileri yermesi yüzünden Gerdîzî Gazneli hamisi olarak görülmüştür.

Ebu Said Abülhey b. Dahhak b. Mahmud Gerdizî kitabında Gazneli Mamud ile ilgili yazdığı bölümün sebebinin şöyle açıklar: Peygamberler, Kelydaniderin Sultanları (Buhtunnas’den İskender Makduni’ye kada), İslam Halifeleri ve Horasan emirlerinin tarih ve ahbârini okuyarak ve işiterek yazdım. Ancak Gazneli Sultan Mahmud ile ilgili olanları bizzat kendi gözümle gördüklerimi, Nimrûz, Horasan, Harezm ve Irak’ta olup bitenleri, orada patlak veren savaşları, büyük padişahlara nasıl öfkelendiklerini yazdım. Allah saltanatına zeval vermesin Sultan Yeminü’d-devle Eminü’l-Mille hiçbir sıkıntı çekmeden ve kan dökmeden devletin başına geldi. Ben de bu hanedanın haberlerini özellikle hoş ve kısa yazmaya çalıştım.

Hicri 1346 yılına kadar Zeynü’l-Ahbâr’ın bazı bölümleri ve sayfaları farklı dergilerde yayınlanmış olup ancak tam olarak 1–417 sayfa şeklinde 1346 yılında Abdülhey Habibi tarafından Camberreige Üniversitesindeki nüsha temel alınarak tashih ve tahkik edilmiş, İntişârât-i Ferheng-i İran yayınevi tarafından neşredilmiştir. Şemsi 1350 yılında Ali Revakî adlı bir kişi Abdülhey Habib’nin tashih ve tahkiki üzerine Tahran Üniversitesi Dergisinde eleştirel bir makale yazmış, Abdulhüey Habibi de bir yıl sonra aynı dergide kendi tahkikine yapılan eleştiriye cevap yazmıştır.

            2.2. Târîh-i Beyhakî

Hicri beşinci asrın meşhur tarihçi Ebu’l-Fazl Muhammed b. Hüseyin’in yazdığı Tarih-i Mesûdî olarak anılan Tarih-i Beyhakî beş ve on cilt olarak Âl-i Sebük Tegin, Âl-i Mahmud, Tarih-i Âl-i Sebük Tegin ve Tarih-i Âl-i Mahmud olarak hazırlanmış bir Camiü’t-Tevârihtir. Dokuz yüzyıl önce hazırlanmış bu eserden günümüze kadar sadece üç cilt halinde bir eserimiz bulunmaktadır. Târîh-i Beyhakî’nin kendine has beş önemli özelliği bulunmaktadır. Birincisi dokuz yüzyıl önce yazılan bu değerli eserin elimizde bir parçasını ulaşması bile o dönemle ilgili bir nimettir. İkincisi İran tarihini ayrıntılı bir şekilde ele alan ve bilgileri titiz bir şekilde veren nadir bir eserdir. Üçüncüsü olaylar geniş ve ibret alınacak bir şekilde ele alınmıştır. Dördüncüsü dokuz yüzyıl önceki Fars dili edebiyatını önemli ölçüde riayet etmiş ve benzersiz bir eser olarak günümüze ulaşmıştır. Beşincisi Gazneli Tarihi ile ele alınan Şiiler ve hikâyeler İran tarihi ve edebiyatına ayrı bir özellik kazanmıştır. Bu eser günümüze kadar iki kere neşredilmiştir.

Birincisi miladi 1862 yılında İngiliz oryantalistleri Morli Capitan ve Nasavalis tarafından yapılmış, ikincisi ise hicri 1305 yılında Seyit Ahmet Edip Peşâverî tarafından tashih ve neşredilmiştir. Ayrıca şemsi 1314 yılında İranlı yazar Seyit Muhammed Ali Cevahiri eseri iyice okumuş üzerine ekler ve haşiyeler yazmıştır. Son olarak da Said Nefisi şemsi 1319 yılında Tahran’da üç cilt olarak neşretmiştir.

             2.3. Târih-î Güzide

Arap asıllı Şii bir ailenin çocuğu olan Târîh-î Güzide’nin yazarı Hamdullah Müstevfî Hamedanî 680/1281 yılında bugünkü İran’ın topraklarında olan Kazvin şehrinde dünyaya gelmiş, Târih-î Güzide adlı eserini İlhanlı veziri Reşidü’d-din’in oğlu Giyasüddin’e ithaf etmiştir. Müstevfî, eski İran tarihi, Hz. Muhammed(s.a.v.) ve Hülefa-i Raşidin, İslamiyet döneminde İran ve Turan’dan bahseden altı babdan oluşan bir eser yazmış, eserinin dördüncü babının üçüncü faslında Gazneli hanedanından bahsetmiştir. Müstevfî, eserinde Reşidü’din Fazlullah’ın Câmi’ü’t-Tevârîh,i Taberî’nin Tarihü’l-Ümem ve’l-Mülük’ü, İbnü’l-Esîr’in el-Kâmil fi’t-Târîh’i, Cüveynî’nin Târih-i Cihangüşâ’si, Zahîrü’d-dîn Nîşâbûrî’nin Selçuknâme’si ve Rüknü’d-dîn el-Cüveynî’nin Mecma’u Ensâbi’l Meslek’inden yararlanmıştır. Eser sonra Abdülhüseyin Nevai tarafından bir cilt halinde tahkik edilmiş, İntîşârât-i Emir Kebir Tahran’da tarafından neşredilmiştir. Târih-î Güzide’nin Selçuklular ile ilgili dördüncü babı altıncı faslı 2015 yılında Erkan Göksü tarafından tercüme edilmiş, Bilge Kültür Sanat Yayınları tarafından neşredilmiştir.

 2.4. Târih-i Cihangüşâ

Alâeddin Ata Melik Cüveynî’nin, (623-681/1226-1283) tarafından yazılan dünyayı fetheden yani Cengiz Han’ın tarihi anlamına gelen Târih-i Cihangüşa adlı eser üç cilt halinde Mürsel Öztürk tarafından çevrilmiş ve 2013 yılında Türk Tarih Kurumu tarafından basılmıştır. Eserin birinci cildinde, önsöz’den sonra Moğolların eski âdet ve gelenekleriyle Cengiz’in yasalarına; onun ortaya çıkışından Uygur memleketlerindeki fetihlerine kadar bahsedilmiştir. Ayrıca Uygur Türklerinin dinleri, âdetleri ve efsaneleri hakkında bilgi verilmiştir. Ardından Cengiz Han’ın ölümüne kadar Mâverâünnehir ve İran’daki fetihleri ve Güyük Han’ın ölümüne kadar ortaya çıkan hadiseler ele alınmıştır. Hemen ardından Tuli ile Çağatay’dan bahsetmiştir.

Tarih-i Cihângüşâ’nın ikinci cildinde Harezmşahlar tarihinden bahsedilmiştir. Cüveynî’nin çeşitli kaynaklara dayanarak ele aldığı bu cilt, Kara Hıtaylar hakkında verdiği bilgilerin başka kaynaklarda bulunmaması, onun tarihî değerini daha da artırmıştır. Bunun dışında bu ciltte Ögedey zamanından başlayarak, Hülagu Han’ın İran’a gelişine kadar hüküm süren Moğol hükümdarlarından da bahsedilmiştir. Cüveynî’nin Moğol hâkimlerinden bahseden son kısmına ait olaylar hakkındaki bilgilerin bazılarını, kendisi gibi devlet hizmetinde bulunmuş olan babasından duyduklarına ve bazılarını da bizzat kendi gördüklerine dayandırmıştır.  Eserin üçüncü cildi Mengü (Mönke) Han’ın tahta çıkışı ile başlamış, onun hükümdarlığı dönemine değinerek Hülagu’nun İran’a hareketi ve İsmailî kalelerinin alınıp yıkılması konularıyla devam etmiştir. Ardından Alamut İsmailîleri ve bunların mezhepleri hakkında bilgi sunmuştur.

 2.5.Târih-i Sistân

Büyük bir ihtimalle hicri 445 yılında yazıldığı rivayet edilen, yazarı belli olmayan Târih-i Sistân 1303-1299/1881-1885 yılında İran gazetesi Pârakî’nin 474 ve 564 sayılarında Târih-i Sistân olarak yayınlanmış, daha sonra bu gazete kaynak alınarak Üstat Bahar Melikü’ş-Şuerâ tarafından tashih ve neşredilmiştir. Bu kitap aynen Târih-i Beyhakî, Târih-i Gerdîzî değerinde olup kullanıldığı yöntem de bu kitaplara benzemektedir. Târih-i Sistân Fars dilinin önemli bir nesir kitabı olmakla beraber içinde barındığı tarihi bilgiler açısından değerli ve nadir bir kitap sayılmaktadır. Genel olarak Sistân bölgesinin Hz. Osman döneminde fethedilmesi, Samanilerin ardından Gaznelilerin eline geçmesinden bahseden Târih-i Sistân’ın Üstat Bahar Melikü’ş-Şuerâ’nın tashih ettiği şekli ise 1966 yılında Tahran’da Müessese-i Khaver tarafından basılmıştır.

            2.6. Selçuknâme

Bu eser Selçuklular sülalesinden Arslan Bey’in üçüncü oğlu Tuğrul Bey’in 571/1175’ten 589/1194 yılına kadar hüküm sürdüğünü anlatan ve Turğrul Bey’e ithaf edilmek üzere Zahîrüddin Nîşâbûrî tarafından yazılan bir eserdir. Bu esrin üzerinde isim yazılmamasına rağmen Ravendî ve Kâşânî tarafından işaret edildiğine göre Arslan Bey’in muallimi olan Mesut (Zahîrüddin Nîşâbûrî) tarafından Tuğrul Bey’e ithaf edilmek üzere yazılmıştır. Tarihi değere sahip olan bu eserde Ravendî ve Reşidüddin Fazullah’in fikirlerinin şekil değiştirilerek aktarıldığı görünmüştür. Eser 1338/1238 yılında Mirza İsmail Han Hamidü’l Mülk ve 1346/1238 yılında Muhammed Ramazanî tarafından tashih edilmiş, şemsi 1390 yılında Tahran’da Asatır Yayınları tarafından neşredilmiştir.

            2.7. Kabusnâme (Nasihatnâme)

Bu eser Gazneli hükümdarı Mevdüd b. Mesud’un sarayında yetişen Keykavus b. İskender Veşimgir Ziyârî tarafından Gazneliler dönemi hakkında yazılmıştır. Eser daha sonra Dr. Abülmecid Bedevî tarafından tashih edilmiş ve defalarca Hindistan ve İran’da basılmış, İngilizce ve Almancaya da çevrilmiştir. Son olarak da 1969 yılında Tahran’da Ateşkede Yayınların tarafından neşredilmiştir.

            2.8. Târih-i Nişâbûr

Nişâpûr tarihinden bahseden bu eser hicri 388 yılında Ebu Abdullah Hâkim Nişâbûrî tarafından yazılmış, eseri hicri 748 yılında vefat eden Şemsettin Zehebî özetleyerek “Muhteser-i Târhi-i Hakim” şeklinde yayınlamıştır. Eser daha sonra Ali Rıza Kayanî adlı bir İranlı tarafından neşre hazırlanmış ve 1996 yılında Tahran’da Âka Yayınları tarafından basılmıştır. Eserin belli kısımlarında Gazneli devletinden bahsedilmiştir.

            2.9. Gazne ve Gazneviyan Der Gusterde-i Tarih

Tarih Seyrinde Gazne ve Gazneliler anlamına gelen bu çalışma 2011 yılında Afganistan Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından basılmıştır. Farsçada yayınlanan bu kitap 352 sayfadan oluşmakta olup genel olarak Gazneli Sultan Mahmud’un hayatı ve Gazneli devletinin kuruluşundan bahsetmektedir.

           2.10. Tarih-i Da Hazar Sala-i İran Cildi 3. Az Silsile-i Gazneviyan Ta İnkıraz-ı Safaviyye

İran’ın 10 bin yıllık tarihi ve 3. Cilt Safavilere kadar Gaznelilerin sülalesi anlamına gelen bu kitabin 1.2. cildinde İran’ın tarihinden bahsedilirken 3. cildinde ise Gazneliler ve Safavilerden bahsedilmektedir.  2009 yılında İran’da Abdol’azim Reza’i tarafından Farsça olarak yazılmış ve 399 sayfadan oluşmaktadır.

             2.11. Tarihi Gazneviyan ve Samaniyan ve Âli Buveyh Ez Camiu’t- Tarih

Cami Tarihte Gazneliler,  Samaniler ve Âli Buveyh olarak tercüme edebileceğimiz bu eser 1959 yılında Raşiduddin Tabib, Dabir Siyaki ve Muhammed tarafından yazılmış, 193 sayfa olarak Furuği kitapçılığı tarafından basılmıştır. Kitabin içeriğini Gazneliler, Samaniler ve Âli Buveyhliler oluşturmaktadır.

           2.12. Ferhengi Tarih-i Beyhaki: Tarih-i Tamam Numayi Devre-i Gazneviyan

            Beyhaki kültür sözlüğü: Gazneliler dönemini tamamlayan tarih anlamına gelen bu eser 2005 yılında Ahmet Hüseyini Kazruni tarafından 835 sayfa olarak İran’da Zuvar yayın evinde basılmıştır. Bu eser, Gazneliler hakkında bilgi ansiklopedik bir eserdir.

            2.13. Tarihi Edebiyat-i Dari Afganistan: Devre-i Samaniyan Gazneviyan

Afganistan Dari edebiyat tarihinde Samaniler ve Gazneviler olarak tercüme edebileceğimiz bu eser 1971 yılında Muhammed Muhsin Tayibi tarafından 128 sayfa olarak yazılmış ve Afganistan Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından basılmış, içeriğini Samaniler ve Gazneliler dönemi oluşturmaktadır.

            2.14. Mahmud Gaznevi: Ser Ağaz-ı  Vapesgerai Der İran

            “Gazneli Mahmud ve İran’da Gerilemenin Başlangıcı” anlamına gelen bu eser 2004 yılında İran’da, 211 sayfa olarak Gulam Rıza Selim tarafından yazılmış ve basılmıştır.

            2.15. Hikâye-i Mahmud Gaznevî

            Gazneli Mahmud’un hayatını hikâye olarak anlatan bu kitap 1873 yılında basılmış, ancak kimin tarafından ve nerde basıldığı hakkında bilgimiz yoktur.

            2.16. Pişine-i İran

            İranlıların geçmişi anlamına gelen ve Gazneli Mahmud Döneminden de bahseden iki ciltli bu eser 1999 yılında Abdilazim Riza tarafından yazılmış ve İndiana Üniversitesinde basılmıştır.

            2.17. Serguzeşt-i Sultan Mahmud Gaznevî

            Sultan Mahmud’un başından geçenler anlamına gelen bu eser, Ebu Said Mahmud Gerdizi’nin Kitab-i Zayn Alabidin adlı kitabinden alınmış, 2002 yılında Ehl-i Kalem yayınevi tarafından İran’da basılmıştır.

            2.18. Munhani Kudret Der Tarih-i İran

            İran Tarihinde güçler anlamına gelen ve 808 sayfadan oluşan bu kitap 1990 yılında Azizullah Kasib tarafında İran’da basılmış ve Sultan Mahmud Gaznevi’den de bahsetmektedir.

            2.19. Farazha-i Ez Tarih-i Türkha

            Türk tarihinin yükseliş anlamına gelen ve Gazneli Mahmud döneminden bahseden bu eser 2002 yılında Muhammed Şabani tarafından 359 sayfa olarak yazılmış Debiran-i Kalem yayınların tarafından basılmıştır.

            2.20. Tarih-i İran Ez Sadri İslam Ta İstila-i Moğol

            İslam’ın başlangıcından Moğol istilasına kadar anlamına gelen ve Gazneli Mahmud döneminden de bahseden bu eser  409 olarak 1951 yılında  Abbas İkbal tarafından basılmıştır.

          2.21. Tarihi Mufassal-i İran Az Sadri İslam Ta İnkiraz-i Kacaryan

          “İslam’ın Başlangıcından Kacarların Yıkılışına Kadar İran’ın Geniş Tarihi” anlamına gelen ve bu çerçevede Gaznelilerden de bahseden bu eser 899 sayfa olarak 1968 yılında İran’da Kitaphâne-i Hayâm tarafından neşredilmiştir.

            2.22. Tarih-i Devlet-i Saffariyan

            Saffariler devletinin tarihi anlamına gelen ve Gazneliler döneminden bahseden bu eser 1991 yılında Hasan Yağmayi tarafından 317 sayfa olarak yazılmış ve İntişarat-i Dünyay-i Kitap yayınların tarafından basılmıştır.

            2.23. Tarih-i Mufassal-i İslam

“İslam Tarihinin Geniş” anlamına ve bu çerçevede Gazneliler’in de bahsi geçen bu eser 1959 yılında İmaduddin Hüseyin İsfahani İmamzade tarafından iki cilt olarak yazılmıştır.

             2.24. Tarih-i Asyay-i Merkezi Der Devran-i İslami

“İslam Döneminde Orta Asya Tarihi” anlamına gelen bu çerçevede Gazneli devleti hakkına da değinen bu eser 343 sayfa olarak 1943 yılında Gulam Rıza Varharam tarafından yazılmış Kuddus Rızavi İslami Araştırmalar vakfı tarafından İran’da basılmıştır.

2.25. Devran-i Tulla-i

Gazneliler dönemine işaret ederek “Altın Çağ” anlamına gelen bu 2007 yılında 164 sayfa olarak Hasan Şeyh Rızai tarafından İran’da basılmıştır.

          

            2.26. Gazneli Devleti Saray Teşkilatı

            Muhammet Hanefi Palabıyık, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam, Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Doktora Tezi, 1996.

             2.27. Siyaset-i Mezhebi Der Devre-i Nuhst-i Hükümet-i Gazneî

              Gazneli Mahmud’un mezhep politikasını konu edinen bu makale 2008 yılında İran’da Azat İslam-i Nur Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Sefer Yusufi tarafından Fasılnâme-i Tasahhus-i Fıkıh ve Tarih-i Temeddün Dergisinin 15. sayısında basılmıştır. Onun ayrıca Miskeveh Dergisi 8. sayısında “Siyaset-i iktsadî Der Devre-i Gaznevî” başlığı altında diğer bir makalesi de basılmıştır.

            2.28. Gaznevîyan Ez Peydayiş Ta Furupaşi

            Bu eser İran’da 2007 yılında Seyid Ebu’l-Kasim Furuzanî tarafından yazılmış, Tahran’da, Semt yayınları tarafından neşredilmiştir.

            2.29. Berresi Münasabat-ı Sultan Mahmud Gaznevî ve Mahafil-i Dini

             Bu makale 2015 yılında Sekine Kaşanî ve İsmet babadî tarafından ele alınmış, Tarihnâme-i Harezmî, Fasılnâme-i ilmî Tahassusî Dergisinin 74. sayısından yayınlanmıştır.

           2.30. Sima-i Mahmud Gaznevî Ez Tarih Ta Edebiyat

           Bu makale 2011 yılında İran’da Şehzade Şeyda ve Hüseyin Kaya tarafından ele alınmış, Bahar Edep Dergisinde yayınlanmıştır.

           2.31. Berresi-i Revab-i Hükümeti Gaznevîyan Ba Hilafet-i Abbasi (h.389-582)

           Bu araştırma 2013 yılında Şiraz Üniversitesi Edebiyat ve Beşeri Bilimler Fakültesinde yüksek tezi olarak İsmail Sebzvârî tarafından çalışılmıştır.

           2.32. Tarih-i Dah Hazar Sala-i İran

           İran’ın on bin yıllık tarihi anlamına gelen bu eser 1999 yılında İran’da Abdülazim Rizaî tarafından ele alınır ve Tahran’da İkbal yayınları tarafından neşredilir.

          2.33. Tarih Nigâri-i Farisi

          Sâmânîler, Gazneliler ve Selçuklulardan bahseden bu eser 1999 yılında Edinburg Üniversitesinde Julie Scott Meisami tarafından “Persion Historiography” başlığı altında basılır. 2011 yılında Tahran’da Muhammed Dihkanî tarafından Farsçaya tercüme edilir, Mahi Yayınları tarafından neşredilir.

        2.34. Afganistan Der Mesir-i Tarih

         Afganistan’da kurulan devletlerden bahseden bu eser Gulam Muhammed Gubar tarafından yazılmış, dördüncü baskısı 2005 yılında Kabil’de İtişârât-ı Meyvend tarafından basılmıştır.

          3. Türkçe Kaynaklar ve Araştırmalar

          3.1.Valilikten İmparatorluğa Gazneliler, Devlet ve Saray Teşkilatı

              Bu 2002 yılında Muhammet Hanefi Palabıyık tarafından Ankara’da Araştırma Yayınlarında yayınlanmıştır.

             3.2. Sultan Mahmud Devri Irak Selçukluları Tarihi (1119-1131)

             Hüseyin Kayahan, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü Yüksek Lisans Tezidir.

             3.3. Beyhakî Tarihine Göre Gaznelilerde Devlet Teşkilatı ve Kültür

             Bu çalışma Güller Nuhoğlu tarafından 1995 yılında İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Edebiyat Fakültesi Fars Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalında tezi olarak çalışılmıştır.

            3.4. İlk Fetihlerden Gaznelilerin Son Dönemine Kadar Afganistan’ın İslamlaşma Süreci

            Bu çalışma 2005 yılında Ahmad Jawid Noorrulhaq tarafından Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi olarak çalışılmıştır.

           3.5. Selçukluların Dini Siyaseti ve İslam Âlemi (1040–1092)

            Bu alışma Ahmet Ocak tarafından 1999 yılında İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Eğitimi Anabilim Dalında Doktora Tezi olarak çalışılmıştır.

             3.6. Sultan Melik Şah Döneminde Büyük Selçuklu-Abbasi İlişkileri

             Bu çalışma 1990 yılında Abdurrahman Acar tarafından Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Medeniyeti ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalında Yüksek Tezi olarak çalışılmıştır.

              3.7. Sâmâniler Devleti

              Bu eser 2002 yılında Mehmet Dalkılıç tarafından Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanmıştır.

             3.8. Ebu Said Abdühey Dahhak b. Mahmud Gerdîzî’nin Zeynu’l-Ahbâr Adlı Eserinin Tahirîler, Saffârîler, Sâmânîler ve Gazneliler İle İlgili Bölümlerinin Türkçe Tercümesi ve Değerlendirmesi

            Bu çalışma 2015 yılında Filiz Akçay tarafından Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi olarak çalışılmıştır.

             3.9. Gazneliler Tarihine Dair İki Kaynak: Tarih-i Beyhakî ve Tarih-i Yemini

             Bu çalışma 2011 yılında Saime İnal Savi tarafından  Kastamonu Eğitim Dergisi c. 19. ikinci sayısında yayınlanmıştır.

          3.10. Gazneli Mahmud ile Abbasi Halifesi El-Kadir Arasındaki İlişkileri

          Bu makale 1998 yılında Bahattin Kök tarafından EKEV Akademi Dergisi, c. 1. S. 2 Mayısında yayınlanmıştır.

           3.11. Tarih-i Türkiye

           Türk tarihinden bahseden bu eser 1904-1913 yıllarında İspanyol Serheng Lamus tarafından yazılmış, 1937 yılında Tahran’da Said Nefisi tarafından Farsça’ya tercüme edilmiş, Çaphane-i Meclis’te yayınlanmıştır.

          3.12. Ebu’l-Fazl Beyhakî ve Camia’yı Gaznevî

          Bu eser 2004 yılında İran’da İhsan Taber tarafından ele alınmış ve Hizb-i Tude-i İran tarafından yayınlanmıştır.

         3.13. Alptegin: Köle Pazarından Gazne Tahtına

            Bu makale 2001 yılında Erhan Göksu tarafından Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi 191. sayısında yayınlanmıştır.

         3.14. Gazneli Devletinden Babürlü Devletine Bölgede Kurulan Hanedanlıklar (1206-1526)

          Bu çalışma 2012 yılında Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde yüksek lisans tezi olarak Mujiburahman Timur tarafından ele alınmıştır.

         3.15. Gazneli Mahmud ile Abbasi Halifesi el-Kadir Billah Arasındaki İlişkiler

        Bahattin Gök tarafından ele alınan bu makale 1998 yılında EKEV Akdemi Dergisi ikinci sayısında yayınlanmıştır.

        3.16. Târîh-i Güzide (Zikr-i Padişahan-i Selçukiyân)

         Bu eser 2015 yılında Erhan Göksu tarafından Hamdullah Müstevfî-i Kazvînî’nin Târîh-i Güzide’sinden Selçuklu Padişahları kısmı tercüme edilmiş, İstanbul’da Bilge Sanat Kültür Yayınları tarafından neşredilmiştir.

       3.17. Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi

       Bu eser 1989 yılında Mehmet Altay Köymen tarafından üç cilt halinde yazılmış, Türk Tarih Kurumu tarafından 1989,1993,2000 ve 2011 olmak üzere dört defa basılmıştır.

        3.18. Afganistan ve Hindistan’da Bir Türk Devleti Gazneliler

        Gaznelilerin siyaset, teşkilat ve kültüründen bahseden bu eser 2014 yılında İstanbul’da Erdoğan Merçil tarafından hazırlanmış, Bilge Kültür Sanat yayınları tarafından yayınlanmıştır. Onun makaleleri de Selçuklular başlığı altında 2011 yılında Bilge Kültür Sanat yayınları tarafından yayınlanmıştır.

           3.18. Türk ve İslam Devletleri

           Başlıca Türk İslam Devletlerinden özetle bahseden bu kitap 2005 yılında Türkiye Gazetesi Yayınları tarafından hazırlanmış ve neşredilmiştir.

          3.19. Selçuklular ve Selçuklu Tarihi Üzerine Araştırmalar

          Genel olarak Selçukluların kuruluşu, kültür, sanat gelişmesi ve yıkılışından bahseden İbrahim Kafesoğlu’nun bu eseri 2014 yılında Ötüken Yayınları tarafından yayınlanmıştır.

         3.20. İslam Tarihi Kaynakları (Tarih ve Müverrihler)

          İslam Tarihi kaynakları ve İslam Tarihçilerinden bahseden bu eser 1991 yılında Şemseddin Günaltay tarafından hazırlanmış, Endülüs yayınları tarafından İstanbul’da neşredilmiştir.

          3.21. İlk Türk- İslam Devletleri Tarihi

          İslam Tarihinde bağımsızlığını kazanarak ilk Müslüman Türk Devletlerinden genişçe bahseden bu eser Nesimi yazıcı tarafından yazılmış, 11. baskısı 2001 yılında Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları tarafından neşredilmiştir.

       

          4. İngilizce Kaynaklar ve Araştırmalar

          4.1.The Transiton From Ghzanavid To Seljuq Rule In The Islamic East

          “Doğu İslam Geleneğinin Gaznelilerden Selçuklulara Geçişi Konulu” bu çalışma 1961 yılında Edinburg Üniversitesi Felsefe Bölümünde Clifford Edmund Bosworth tarafından doktora tezi olarak çalışılmıştır. Târîh-i Beyhakî, Târîh-i Gerdîzî, Târîh-i Utbî’nin esas alınarak yazılan çalışma Sâmânîler’den Gazneliler ve Selçuklulara kadar geniş bilgiler verilmiş olup 560 sayfadan oluşmaktadır. Bosworth’un ayrıca “The Ghaznavids: their Empire in Afghanistan and Eastern Iran” konulu bir makalesi de 1963 yılında Edinbug’da yayınlanmıştır. Bosworth’ın ayrıca “The Ghzne” başlığı altında diğer bir makalesi de yayınlanmıştır.

4.2. “The Tomb of Muḥammad al-Ḥarawī (447/1055) at Ġaznī (Afghanistan) and Some New Observation on the Tomb of Mahmūd the Ġaznavid”

            Bu eser 2001 yılında İtalyan Roberta Ginuta tarafından ele alınmış, “East and West” dergisinin 51 sayısında basılmıştır. Onun ayrıca 2003 yılında  “Les inscriptions funéraires de Ġaznī (IVe-IXe/Xe-XVe siècles” Università di Napoli “L’Orientale”, Is.I.A.O., Fondation Max

van Berchem (Series Maior 8), Napol’da basılmıştır. Yine onun 2005 yılında “«Islamic Ghazni – an IsIAO Archaeological Project in Afghanistan». A Preliminary Report (July 2004 - June 2005)” konul bir rapor hazırlamıştır. 2009 yılında ise “Islamic Ghazni: Excavations, Surveys and New Research Objectives”, konulu bir çalışma yapmış, yine aynı yılda Anna Filigenzi ile “The IsIAO Italian Archaeological Mission in Afghanistan 1057-2007. Fifty Years of Research in the Heart of Eurasia (Proceedings of the symposium held in the Istituto Italiano per l’Africa e l’Oriente, Rome, January 8th 2008) bir açlışma yapmış, Roma’da yayınlanmıştır.

            4.3. Decorazione architettonica in marmo da Ghazni /Marble architectural decoration from Ghazni

            Bu çalışma 2007 yılında Napoli’da Martina rugiadi tarafından “Università delgi Studi di Napoli ‘L’Orientale” doktora tezi olarak çalışılmıştır. O ayrıca 2009 yılında “Documenting marbles of the Islamic period from the area of Ghazni. The Italian contribution (1957-2007)”, in Anna Filigenzi and Roberta Giunta (eds), The IsIAO Italian Archaeological Mission in

Afghanistan 1957-2007. Fifty years of research in the Heart of Eurasia (Proceedings of the symposium held in the Istituto Italiano per l’Africa e l’Oriente, Rome, January 8th 2008) tarihinde ele almıştır.

4.4. “Fresh lights on the Ghaznavids”

Bu malake 1938 yılında M. Shafi Shafi tarafından Islamic Culture dergisinin 12. sayısında yayınlanmıştır.

4.5. The Ghaznavid and Seljuk Turks. Poetry as a source for Iranian history, Routledge Studies in the History of Iran and Turkey

Gazneliler ile Selçuklular ilişkiler ve İran hakkında bilgi veren bu eser 2009 yılında G.E. Tetley tarafından ABD Abingdon’da yayınlanmıştır.

4.6. Reasons and Consequences of Ghaznavids’Invasion of India

Bu makale 2013 yılında İran’ıda Sistan Beluçistan Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Kurosh Salehi ve yüksek lisans öğrencisi Fatemeh Amir Shekari ile tarafından ele alınmış, Sistan Beluçistan Üniversitesi’nin dergisinin 15. sayısında yayınlanmıştır.

4.7. Turks In India: Their Presence And Contributions to Islam And Civilasiton: An Historical And Analytical Study

Bu makale 2013 yılında Suudi Arabistan Prensiz Nora Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim üyesi Haila Abdurrahman Al-Sahli tarafından West Esat Sosyal Bilimler Dergisinin ikincisi sayısından yayınlanmıştır.

4.8. Temple desecration In Pare-Modern India

Bu makale Richard M. Eaton tarafından 2000 yılında Hindistan’da Frontline Dergisinin 22. sayısında yayınlanmıştır.